रब्वी ज्वारीवरील अमेरीकन लष्करी अळीचे वेळीच व्यवस्थापण करावे

सातारा: जिल्ह्यामध्ये रब्बी हंगामामध्ये हरभरा, गहू पिकाबरोबरच रब्बी ज्वारी व मका ही प्रमुख पिके घेतली जातात. रब्बी हंगामामध्ये प्रामुख्याणे हरभरा, रब्बी ज्वारी, मका या पिकांचे किड व रोगांच्या प्रादुर्भावाणे फ़ार मोठ्या प्रमाणात नुकसान होण्याची शक्यता असते. किड रोग सर्वेक्षण अहवालांनुसार जिल्ह्यामध्ये रब्बी ज्वारी पिकावर अमेरीकन लष्करी अळीचा प्रादुर्भाव वाढण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. या लष्करी अळीचे वेळीच व्यवस्थापन करण्याचे आवाहन जिल्हा अधीक्षक कृषी कार्यालयाकडून करण्यात आले आहे.
किड नियंत्रणाच्या उपाययोजना
मशागतीय उपाय योजना उन्हाळ्यात खोल नांगरट करावी त्यामुळे जमिनीतील किडीच्या अवस्था वर येतात व पक्षांच्या भक्षस्थानी पडतात व उन्हामुळे नष्ट होण्यास मदत होते. पीक पेरणी वेळेवर तसेच एकाच वेळी विस्तृत क्षेत्रावर (विभागीय /झोनल) पेरणी करावी. वेगवेगळा वेळी पेरणी करु नये. वेगवेगळ्यावेळी पेरणी केल्यामुळे किडीस सतत खाद्य पुरवठा होऊन किडीचे जीवनचक्र अखंडीत सुरु राहते. पिकांची फेरपालट करावी सतत एकाच शेतात मका किंवा ज्वारी ही पिके घेऊ नयेत मका पिकात तूर ,उडीद,मुग यासारख्या कडधान्य पिकांची आंतरपीक म्हणून लागवड करावी. पिक वाढीच्या सुरुवातीच्या अवस्थेदरम्यान (पेरणीपासून 1 महिन्यापर्यंत ) प्रति एकरी 10 पक्षीथांबे उभारावेत. पिकाची नियमीत देखरेख करुन प्रति एकरी 5 कामगंध सापळे उभारुन नियमित पाहणी करावी ज्याठिकाणी रब्बी ज्वारी क्षेत्र जास्त आहे तेथे पीक हंगामात तसेच पीक हंगामानंतरही कामगंध सापळे उभारुन त्यातील किडीच्या पतंगांची नियमित पाहणी करावी. पिक ऊगवून येताच सवेर्क्षणास सुरुवात करावी रोपावस्था ते सुरुवातीची शेंडावस्था (पीक ऊगवणी नंतर 3 ते 4 आठवडे) पीक वाढीच्या या अवस्थेत किडीचा प्रादुर्भाव 5 टक्के असल्यास उपाय योजना कराव्यात मध्य वाढीची अवस्था ते उशीराची वाढीची अवस्था (पीक ऊगवणी नंतर 5 ते 7 आठवडे) पीक वाढीच्या अवस्थेत किडीचा नव्याने झालेला प्रादुर्भाव 10 टक्के असल्यास तसेच उशीराच्या वाढीची अवस्थेत नव्याने झालेला प्रादुर्भाव 20 टक्के असल्यास उपाय योजना कराव्यात.
यांत्रिक पद्धती:
प्रादुर्भावग्रस्त पिकांचे अवशेष नष्ट करणे: पिकाच्या अवशेषांमधील अळ्यांचे इतर पिकांवर होणारे संक्रमण रोखण्यासाठी पीक काढणीनंतर रोटावेटर च्या साह्याने अवशेषांचे बारीक तुकडे /भुगा केल्यास त्यावरील अळ्या व मातीतील कोष चिरडले जाऊन किडीचे नियंत्रण मिळण्यास मदत होईल. रोटावेटर मारण्यापूवी शेतातील अवशेषांवर मेटारायझीयम अनिसोप्ली 5 ग्रॅम अथवा नोमुरिया रिलायी 5 ग्रॅम प्रति लीटर पाणी याप्रमाणे जैविक बुरशीनाशकाची फवारणी केल्यास रोटावेटर ने ते मातीत व्यवस्थित मिसळले जाऊन जैविक बुरशीद्वारे चांगले नियंत्रण मिळू शकेल. सध्या वातावरणामुळे हवेतील आद्रातेचे अधिक प्रमाण हे जैविक बुरशीच्या वाढीसाठी पोषक आहे.
शेतात अळीचा प्रादुर्भाव दिसून येताच ज्वारीच्या पोंग्यात कोरडी रेती सोडावी. किंवा अधिक प्रभावी उपाययोजना म्हणून रेती + चुनकळी यांचे 9 : 1 प्रमाणातील मिश्रण पिकाच्या पोंग्यात सोडावे.
कामगांध सापळ्यांचा निगराणीसाठी वापर: सध्या वाढीच्या अवस्थेतील अळ्या लवकरच कोषावस्थेत जाऊन त्यातून बाहेर निघणारे पतंग पुन्हा अंडी घालण्यास सुरुवात होईल. त्यामुळे बाहेर पडणार्‍या पतंगांच्या हालचालीवर लक्ष ठेवण्यासाठी एकरी दोन याप्रमाणे कामगंध सापळे उभारावेत. सापळ्यामध्ये पतंग अडकण्यास सुरुवात झाल्याच्या 2-3 दिवसांनंतर शेतामध्ये पानांच्या खालच्या बाजूने लष्करी अळीचे अंडीपुंज दिसण्यास सुरुवात होते. त्यानुषंगाने वेळेत नियंत्रणाचे उपाय अवलंबवावेत
अंडीपुंज व अळया गोळा करून नष्ट करणे: पानांच्या खालच्या बाजूने असणारे लष्करी अळीचे अंडीपुंज व अंड्यातून नुकत्याच बाहेर पडलेल्या सुरुवातीच्या अवस्थेतील समूहाने राहणार्‍या अळ्या शोधून त्वरीत नष्ट कराव्यात.
सुरुवातीच्या अवस्थेतील अळ्या ह्या फक्त पानेच खात असल्याने त्यांचा वेळेत नायनाट केल्यास पुढे होणारे नुकसान टाळता येणे शक्य आहे.
जैविक नियंत्रण:
नैसर्गिक संरक्षण व संवर्धन करणे मका/ज्वारी पिकात कडधान्य गळीतधान्य आणि शोभिवंत फुलझाडांची आंतरपीक म्हणून लागवड करावी त्यामुळे पीक विविधता वाढून नैसर्गिक शत्रूंचे संरक्षण व संवर्धन होईल.
नैसर्गिक शत्रूंचे किटकांचे संवर्धनासाठी अथवा कामगंध सापळ्यात नवीन लष्करी अळीचे प्रति सापळा 3 पतंग सापडल्यास ट्रायकोग्रामा प्रिटीओसम किंवा टेलेनोमस रिमस या परोपजीवी किटकांची प्रति एकर 50 हजार अंडी प्रमाणे एक आठवड्याच्या अंतराने प्रसारण करावे.
बॅसिलस थुरिनजिनसीस व्ही कुर्सटकी 2 ग्रॅम प्रति लिटर पाणी किंवा 400 ग्रॅम प्रति एकर या प्रमाणे फवारणी करावी तसेच एनपीव्ही व कीडरोगजनक सुत्रकृमी यांचा वापर करावा.
त्यानंतर एका आठवड्याच्या अंतराने मेटारायझीयम अनिसोप्ली 5 ग्रॅम अथवा नोमुरिया रिलायी 5 ग्रॅम प्रति लीटर पाणी याप्रमाणे जैविक बुरशीनाशकाची फवारणी करावी. सध्या वातावरण जैविक बुरशीच्या वाढीस अनुकूल असल्याने किडीचे परिणामकारक नियंत्रण मिळण्यास मदत होईल.
रासायनिक पद्धती:
किडीचा प्रादुर्भाव अधिक असल्यास पुढील नुकसान टाळण्यासाठी प्रादुर्भावग्रस्त पिकावर स्पिनेटोरम 11.7 % एस सी. 0.8 मिली अथवा क्लोरांट्रानिलीप्रोल 18.5 % एस सी. 0.3 मिली प्रति लीटर पाणी या प्रमाणे त्वरीत एक फवारणी घ्यावी. किंवा थायामेथॉक्झाम 12.6% लॅमडा सायहॅलोथ्रीन 9.5 % झेड.सी. या किटकनाशकांची फवारणी करावी. औषधाची फ़वारणी पिकाच्या पोंग्याच्या दिशेने करावी तसेच सर्व फ़वारण्या सकाळी लवकर अथवा संध्याकाळी उशिरा कराव्यात.
वरील प्रमाणे एकात्मीक किड व्यवस्थापण पदधतीचा अवलंब केल्यास अमेरीकन लष्करी अळीचा प्रादुर्भाव रोखून पिकांचे संभाव्य नुकसान टाळता येईल.
अमेरीकन लष्करी अळीच्या व्यवस्थापणाबाबत अधिक माहीतीसाठी नजीकचे कृषि सहायक, कृषि पर्यवेक्षक, मंडल कृषि अधिकारी किंवा तालुका कृषि अधिकारी यांचेशी संपर्क साधावा.